Fitokannabinoidy to grupa związków terpenofenolowych obecnych w roślinach, zyskują one coraz większe zainteresowanie badaczy i klinicystów ze względu na swoje szerokie spektrum działania. Ich obecność w konopiach, a w szczególności w kwiatach żeńskich odmian, jest przedmiotem intensywnych badań, które mają na celu zrozumienie ich wpływu na ludzki organizm.

Układ Endokannabinoidowy a Homeostaza Organizmu

Odkrycie układu endokannabinoidowego (EKAN) w 1988 roku stało się przełomowym momentem w badaniach nad fitokannabinoidami. Ten złożony system fizjologiczny odgrywa kluczową rolę w regulacji homeostazy, czyli równowagi wewnętrznej organizmu. EKAN bierze udział w kontroli szerokiego spektrum procesów fizjologicznych, w tym:

• Regulacji nastroju i emocji.
• Kontroli apetytu i metabolizmu.
• Modulacji procesów uczenia się i pamięci.
• Odczuwania bólu i stanów zapalnych.
• Funkcjonowania układu odpornościowego.

Główne elementy składowe EKAN to:

• Receptory kannabinoidowe: CB1 i CB2, zlokalizowane na powierzchni komórek w całym ciele, w tym w mózgu, układzie nerwowym, komórkach odpornościowych i narządach wewnętrznych.
• Endokannabinoidy: naturalnie występujące w organizmie związki chemiczne, takie jak anandamid i 2-Ag, które aktywują receptory kannabinoidowe.
• Enzymy metaboliczne: regulują syntezę i rozkład endokannabinoidów, zapewniając ich odpowiednie stężenie w organizmie.

Fitokannabinoidy: Klucz do Regulacji EKAN

Fitokannabinoidy są strukturalnie podobne do endokannabinoidów, wykazują zdolność do interakcji z receptorami CB1 i CB2. W ten sposób mogą modulować aktywność EKAN, wpływając na szereg procesów fizjologicznych. Wśród ponad 100 zidentyfikowanych fitokannabinoidów, do najlepiej poznanych należą: THC (tetrahydrokannabinol), CBD (kannabidiol) i CBG (kannabigerol).

THC: Psychoaktywny Kannabinoid o Właściwościach Leczniczych

THC jest fitokannabinoidem o udokumentowanym działaniu psychoaktywnym, wynikającym z jego zdolności do wiązania się z receptorami CB1 w mózgu. Aktywacja receptorów CB1 przez THC prowadzi do zwiększonego uwalniania dopaminy, neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za odczuwanie przyjemności, co może wywoływać uczucie euforii.

Oprócz działania psychoaktywnego, THC posiada również właściwości lecznicze, takie jak:

• Działanie przeciwbólowe: THC skutecznie łagodzi ból o różnym podłożu, w tym ból neuropatyczny i ból związany ze stanami zapalnymi.
• Działanie przeciwwymiotne: THC jest stosowany w leczeniu nudności i wymiotów, szczególnie u pacjentów poddawanych chemioterapii.
• Działanie przeciwzapalne: THC hamuje produkcję mediatorów zapalnych, co może być korzystne w terapii chorób o podłożu zapalnym.

CBD: Szerokie Spektrum Działania Terapeutycznego

CBD w odróżnieniu od THC, nie wykazuje działania psychoaktywnego. Jego mechanizm działania polega na pośrednim wpływie na receptory kannabinoidowe, poprzez hamowanie enzymu FAAH, który rozkłada anandamid. Zwiększenie stężenia anandamidu w organizmie prowadzi do wzmocnienia sygnalizacji endokannabinoidowej, co przekłada się na szereg korzystnych efektów terapeutycznych.

Właściwości lecznicze CBD obejmują:

• Działanie przeciwzapalne: CBD hamuje produkcję cytokin prozapalnych, łagodząc stany zapalne w organizmie.
• Działanie przeciwbólowe: CBD skutecznie redukuje ból o różnym podłożu, w tym ból neuropatyczny, ból przewlekły i ból migrenowy.
• Działanie przeciwlękowe i antydepresyjne: CBD wykazuje potencjał w leczeniu zaburzeń lękowych i depresji, modulując aktywność neuroprzekaźników odpowiedzialnych za nastrój.
• Działanie neuroprotekcyjne: CBD chroni komórki nerwowe przed uszkodzeniem, co może mieć znaczenie w profilaktyce i leczeniu chorób neurodegeneracyjnych.
• Działanie przeciwnowotworowe: Badania sugerują, że CBD może hamować wzrost komórek nowotworowych, indukując ich apoptozę.

CBG: “Matka Kannabinoidów” o Unikalnych Właściwościach

CBG to prekursor THC i CBD, nazywany jest on “matką kannabinoidów”. Działa jako antagonista receptora CB1, co oznacza, że może łagodzić psychoaktywne działanie THC.

Właściwości terapeutyczne CBG obejmują:

• Działanie przeciwzapalne: CBG redukuje stan zapalny poprzez hamowanie produkcji mediatorów zapalnych.
• Działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze: CBG wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne, hamując wzrost niektórych szczepów bakterii, w tym gronkowca złocistego opornego na metycylinę (MRSA).
• Działanie neuroprotekcyjne: CBG chroni komórki nerwowe przed uszkodzeniem, co może mieć znaczenie w terapii chorób neurodegeneracyjnych.

Fitokannabinoidy i ich zastosowania terapeutyczne

Fitokannabinoidy wykazują szerokie spektrum działania terapeutycznego, co otwiera nowe możliwości w leczeniu wielu schorzeń. Badania nad fitokannabinoidami są intensywnie prowadzone, a ich wyniki wskazują na potencjalne zastosowania w terapii:

• Padaczki: CBD jest zarejestrowanym lekiem w leczeniu lekoopornych postaci padaczki.
• Chorób neurodegeneracyjnych: CBD i CBG wykazują działanie neuroprotekcyjne, co może mieć znaczenie w profilaktyce i leczeniu chorób takich jak choroba Alzheimera, Parkinsona i Huntingtona.
• Stwardnienia rozsianego: Fitokannabinoidy mogą łagodzić objawy stwardnienia rozsianego, takie jak ból, spastyczność i zaburzenia funkcji poznawczych.
• Nowotworów: CBD, CBG i THC wykazują działanie przeciwnowotworowe, hamując wzrost komórek nowotworowych i indukując ich apoptozę.
• Chorób autoimmunologicznych: Fitokannabinoidy mogą modulować aktywność układu odpornościowego, co może być korzystne w terapii chorób autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) i toczeń rumieniowaty układowy.
• Zaburzeń lękowych i depresji: CBD wykazuje działanie przeciwlękowe i antydepresyjne, łagodząc objawy tych zaburzeń.
• Bezsenności: CBD może poprawiać jakość snu, ułatwiając zasypianie i zmniejszając liczbę przebudzeń w nocy.
• Bólu przewlekłego: THC i CBD są skutecznymi lekami przeciwbólowymi, stosowanymi w terapii bólu o różnym podłożu.

Należy jednak pamiętać, że stosowanie fitokannabinoidów, szczególnie w celach leczniczych, powinno odbywać się pod kontrolą lekarza. Konopie zawierają również inne substancje, w tym toksyczne, które mogą wywoływać negatywne skutki uboczne u niektórych osób. Dalsze badania nad fitokannabinoidami są niezbędne, aby lepiej zrozumieć ich mechanizm działania, bezpieczeństwo stosowania i potencjał terapeutyczny.

Bibliografia:

1. T. Dzierżanowski, Kanabinoidy – możliwości zastosowania w medycynie paliatywnej, „Medycyna Paliatywna”, nr 10 (1) 2018.
2. Ashton C.H. „Pharmacology and effects of cannabis: a brief review.” The British Journal of Psychiatry 2001, 178(2): 101-106. doi: 10.1192/bjp.178.2.101
3. M. Tkaczyk, E. Florek, W. Piekoszewski, Marihuana i kanabinoidy jako leki, „Przegląd lekarski”, nr 69 (10) 2012.
4. Silska G. „Konopie (Cannabis L.) jako źródło kanabinoidów stosowanych w terapii.” Postępy Fitoterapii 2017, 18(4): 286-289. doi: 10.25121/PF.2017.18.4.286
5. P. Siudem, I. Wawer, K. Paradowska, Konopie i kannabinoidy, „Farmacja współczesna”, nr 8 2015.
6. M. Guzman, Cannabinoids: potential anticancer agents, „Nature Reviews Cancer”, nr 3 2003.
7. Peltner L.K., et al. „Cannabidiol acts as molecular switch i innate immune cells to promote the biosynthesis of inflammation-resolving lipid mediators.” Cell Chemical Biology 2023. doi: 10.1016/j.chembiol.2023.08.001
8. E.M. Williamson, F.J. Evans, Cannabinoids in clinical practice, „Drugs”, nr 60, 2000.