Układ endokannabinoidowy (ECS) odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy, czyli stanu równowagi organizmu. ECS, podobnie jak układ oddechowy czy pokarmowy, jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania . Wpływa on na szeroki zakres procesów fizjologicznych, w tym na odczuwanie bólu, apetyt, nastrój, sen, odporność, a także pamięć i uczenie się.

Czym jest układ endokannabinoidowy i jak działa?

Układ endokannabinoidowy to złożona sieć receptorów, enzymów i endokannabinoidów, które ściśle ze sobą współpracują, regulując różnorodne procesy zachodzące w organizmie. Odkrycie ECS miało miejsce stosunkowo niedawno, bo w 1992 roku. Wcześniej, w 1964 roku, profesor Raphael Mechoulam prowadził badania, które stały się podwaliną do odkrycia tego układu.

Elementy składowe ECS:

• Receptory kannabinoidowe: To białka błonowe obecne na powierzchni komórek. Dwa główne typy receptorów to CB1 i CB2.
  • Receptory CB1: Występują przede wszystkim w ośrodkowym układzie nerwowym, w tym w mózgu i rdzeniu kręgowym, a także w mniejszym stężeniu w innych organach, takich jak wątroba, płuca, mięśnie szkieletowe. Receptory te odpowiadają za psychoaktywne działanie THC.
  • Receptory CB2: Zlokalizowane są głównie na komórkach układu odpornościowego, w obwodowym układzie nerwowym oraz w przewodzie pokarmowym. Ich rola polega na modulowaniu reakcji zapalnych i odpowiedzi immunologicznej.
• Endokannabinoidy: To naturalnie produkowane przez organizm związki chemiczne, pełniące funkcję neuroprzekaźników. Najważniejsze z nich to:
  • Anandamid (AEA): Znany jako “molekuła szczęścia”, wpływa na nastrój, apetyt i odczuwanie bólu.
  • 2-Arachidonyloglicerol (2-AG): Jest to najpowszechniej występujący endokannabinoid w organizmie, oddziałujący zarówno z receptorami CB1, jak i CB2.
• Enzymy metaboliczne: To białka odpowiedzialne za syntezę i degradację endokannabinoidów, regulujące ich stężenie w organizmie.

Mechanizm działania ECS:

Układ endokannabinoidowy aktywuje się “na żądanie”, w momencie zaburzenia homeostazy, np. podczas stresu, urazu czy choroby. W takiej sytuacji wzrasta produkcja endokannabinoidów, które, łącząc się z receptorami CB1 i CB2, przywracają równowagę w organizmie. Każdy człowiek charakteryzuje się indywidualnym “tonem endokannabinoidowym”, czyli ilością endokannabinoidów produkowanych przez jego organizm.

Znaczenie układu endokannabinoidowego dla zdrowia

ECS odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy i wpływa na wiele aspektów zdrowia:

• Regulacja nastroju i emocji: ECS wpływa na poziom neuroprzekaźników odpowiedzialnych za nastrój, takich jak serotonina i dopamina.
• Kontrola apetytu: Receptory CB1 obecne w podwzgórzu regulują odczuwanie głodu i sytości.
• Modulacja odczuwania bólu: Endokannabinoidy wykazują działanie przeciwbólowe zarówno na poziomie ośrodkowego, jak i obwodowego układu nerwowego.
• Wpływ na sen: ECS reguluje cykl snu i czuwania.
• Wsparcie układu odpornościowego: ECS oddziałuje na komórki układu immunologicznego, modulując odpowiedź na stany zapalne.

Wpływ ECS na rozwój i przebieg chorób:

Zaburzenia w funkcjonowaniu układu endokannabinoidowego mogą być związane z wieloma chorobami:

• Choroby neurodegeneracyjne: Badania sugerują rolę ECS w rozwoju i przebiegu chorób takich jak choroba Alzheimera, Parkinsona, Padaczka.
• Choroby autoimmunologiczne: ECS może wpływać na przebieg chorób autoimmunologicznych, np. stwardnienia rozsianego i reumatoidalnego zapalenia stawów.
• Choroby psychiczne: Zaburzenia w działaniu ECS mogą przyczyniać się do rozwoju depresji, lęku i zaburzeń snu.
• Choroby układu pokarmowego: ECS wpływa na pracę przewodu pokarmowego i może odgrywać rolę w rozwoju takich schorzeń, jak zespół jelita drażliwego i choroba Leśniowskiego-Crohna.
• Nowotwory: Badania wskazują na potencjalny wpływ ECS na rozwój i przebieg niektórych nowotworów.

Kannabinoidy i ich oddziaływanie z układem endokannabinoidowym

Kannabinoidy to związki chemiczne, które oddziałują z receptorami kannabinoidowymi. Wyróżniamy trzy rodzaje kannabinoidów: endokannabinoidy (naturalnie produkowane przez organizm), fitokannabinoidy (pochodzące z roślin, głównie konopi) oraz syntetyczne kannabinoidy (otrzymywane laboratoryjnie).

Fitokannabinoidy i ich wpływ na ECS:

• THC (tetrahydrokannabinol): Psychoaktywny składnik marihuany, aktywujący receptory CB1 i CB2. Posiada właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwwymiotne.
• CBD (kannabidiol): Nie wykazuje działania psychoaktywnego, oddziałuje głównie poprzez modulację działania innych receptorów i enzymów. Posiada właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwlękowe i przeciwdepresyjne.
• CBG (kannabigerol): Prekursor THC i CBD, wykazuje działanie neuroprotekcyjne, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe.
• CBN (kannabinol): Powstaje w wyniku rozkładu THC i charakteryzuje się działaniem uspokajającym i nasennym.
• “Efekt świty”: W konopiach występuje wiele różnych kannabinoidów, które działając synergistycznie, wzmacniają swoje terapeutyczne właściwości.

Medyczna marihuana a ECS:

Medyczna marihuana, zawierająca różne kannabinoidy, może być skuteczna w leczeniu wielu chorób. U dzieci leczenie medyczną marihuaną możliwe jest wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza. Należy pamiętać, że medyczna marihuana może powodować problemy z koncentracją.

Bezpieczeństwo stosowania kannabinoidów:

Stosowanie kannabinoidów wiąże się z pewnym ryzykiem:

• Interakcje z lekami: Kannabinoidy mogą wchodzić w interakcje z niektórymi lekami.
• Ryzyko uzależnienia: THC posiada potencjał uzależniający.
• Zanieczyszczenia w produktach konopnych: Należy wybierać produkty konopne z pewnych źródeł, aby uniknąć zanieczyszczeń pestycydami lub metalami ciężkimi.

Niedobór endokannabinoidów (CECD)

Niedobór endokannabinoidów (CECD) to stan, w którym organizm nie produkuje wystarczającej ilości endokannabinoidów lub ich działanie jest zaburzone. Przyczyny CECD to m.in. predyspozycje genetyczne, długotrwały stres, narażenie na toksyny oraz dieta uboga w składniki odżywcze.

Do objawów CECD należą: migrena, zespół jelita drażliwego, fibromialgia oraz inne choroby oporne na leczenie. Diagnoza CECD jest trudna, ponieważ nie istnieją specyficzne testy. Opiera się ona na objawach klinicznych i wykluczeniu innych chorób. Leczenie CECD polega głównie na suplementacji fitokannabinoidami oraz na zmianach stylu życia.

Naturalne wspomaganie układu endokannabinoidowego

Istnieje wiele naturalnych sposobów na wspomaganie prawidłowego działania ECS:

• Dieta: Ważne jest spożywanie produktów bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3, które są prekursorami endokannabinoidów. Ich źródłem są m.in. tłuste ryby, olej lniany, orzechy włoskie. Korzystne działanie wykazują również: kariofilen (obecny w przyprawach takich jak cynamon, czarny pieprz, goździki, oregano), kakao, papryczki chili, korzeń maca, jeżówka.
• Ćwiczenia fizyczne: Ćwiczenia aerobowe, takie jak bieganie czy jazda na rowerze, zwiększają poziom anandamidu w mózgu.
• Redukcja stresu: Techniki relaksacyjne, takie jak joga, medytacja i techniki oddechowe, pomagają obniżyć poziom stresu, korzystnie wpływając na ECS.
• Ekspozycja na zimno: Zimne prysznice lub krioterapia mogą zwiększać poziom endokannabinoidów i gęstość receptorów CB1.

Podsumowanie

Układ endokannabinoidowy to kluczowy element organizmu, wpływający na wiele aspektów zdrowia. Dbając o prawidłowe działanie ECS poprzez naturalne metody, możemy przyczynić się do poprawy naszego samopoczucia i zdrowia. Kannabinoidy, w tym te zawarte w medycznej marihuanie, stanowią potencjalne narzędzie terapeutyczne w leczeniu wielu chorób

Bibliografia:

1. Biernacki M., Skrzydlewska E. Metabolizm endokannabinoidów. Postepy Hig Med Dosw 2016; 70 : 830-843
2. Kazula A. Zastosowanie naturalnych kannabinoidów i endokannabinoidów w terapii. Postępy farmakoterapii; tom 65, nr 2, 2009
3. Borowska M. et al Wpływ kannabinoidów na układ wydzielania wewnętrznego. Varia Medica 2019; tom 3, nr 1, strony 8-17