Trend „California Sober” (Cali Sober) zyskał znaczną popularność w ostatnich latach, stając się nieformalnym podejściem do trzeźwości, które budzi intensywne spory w środowisku specjalistów od uzależnień. Koncepcja ta zyskała rozgłos m.in. dzięki piosenkarce Demi Lovato, która opisała swoją drogę do zdrowienia po niemal śmiertelnym przedawkowaniu opioidów.

Czym jest „California Sober”? Jakie niesie ze sobą ryzyka i co na jego temat mówią najnowsze badania naukowe?

---

1. Czym Jest „California Sober”? Definicja i Kontrowersje

„California Sober” to slangowe określenie, które opisuje podejście do trzeźwości oparte na selektywnej abstynencji. Zazwyczaj oznacza to powstrzymywanie się od tzw. „twardych” substancji uzależniających, takich jak opioidy, heroina, kokaina, metamfetamina i zwykle także alkohol, przy jednoczesnym dopuszczeniu kontrolowanego używania marihuany (konopi indyjskich).

W ramach tego nieformalnego stylu życia, dopuszczone substancje są często postrzegane jako „mniej szkodliwe” lub mające potencjalne korzyści terapeutyczne, takie jak łagodzenie bólu, lęku czy bezsenności.

Zakres definicji jest jednak bardzo elastyczny i subiektywny:

• Dla niektórych oznacza to używanie wyłącznie marihuany.
• Inni włączają do tego umiarkowane spożycie alkoholu.
• Część zwolenników rozszerza definicję o stosowanie psychodelików, takich jak grzyby psylocybinowe czy LSD, często usprawiedliwiając to dążeniem do rozwoju duchowego lub przełomów emocjonalnych w kontrolowanych warunkach.

Kluczowa Kontrowersja: W tradycyjnych środowiskach zdrowienia, takich jak programy 12 kroków (AA/NA), trzeźwość oznacza całkowitą abstynencję od wszystkich substancji zmieniających nastrój. Używanie jakiejkolwiek substancji psychoaktywnej, nawet marihuany, jest sprzeczne z tą definicją, co sprawia, że termin „California Sober” jest przez wielu specjalistów uważany za niedokładny i wprowadzający w błąd.

Warto zauważyć, że Demi Lovato, po okresie promowania tego stylu życia, ostatecznie go odrzuciła, twierdząc, że „Sober sober is the only way to be” („Prawdziwa trzeźwość to jedyna droga”).

2. „California Sober” jako Ograniczanie Szkód

Zwolennicy postrzegają „California Sober” jako formę ograniczania szkód (harm reduction).

Ograniczanie szkód (Harm Reduction): Jest to zestaw strategii skupiających się na minimalizowaniu negatywnych konsekwencji używania substancji, zamiast wymagać natychmiastowej i całkowitej abstynencji. Dla niektórych osób, dla których pełna abstynencja wydaje się zbyt przytłaczająca, podejście to może stanowić bardziej osiągalny pierwszy krok lub łagodniejsze przejście w kierunku zdrowszego stylu życia.

Porównanie Marihuany i Alkoholu:

• Marihuana jest uznawana za obiektywnie mniej szkodliwą niż alkohol.
• Stosowanie alkoholu jest związane z dziesiątkami tysięcy zgonów rocznie w USA, podczas gdy nie odnotowano zgonów spowodowanych przedawkowaniem marihuany.
• Alkohol jest bardziej uzależniający niż marihuana, a jego używanie zwiększa ryzyko urazów i jest głównym czynnikiem w przestępstwach z użyciem przemocy.

Podejście „Cali Sober” może być postrzegane jako sposób na zmniejszenie ryzyka śmiertelnego przedawkowania poprzez eliminację twardych narkotyków.

3. Ryzyka Kliniczne: Uzależnienie Krzyżowe i Wpływ na Mózg

Większość specjalistów od uzależnień zdecydowanie odrzuca „California Sober” jako model powrotu do zdrowia dla osób z zaburzeniami używania substancji (SUD), wskazując na poważne zagrożenia kliniczne.

Ryzyko Uzależnienia Krzyżowego (Addiction Transfer)

Największym zagrożeniem jest uzależnienie krzyżowe (zastąpienie jednego uzależnienia innym). Kontynuowanie używania marihuany może łatwo przekształcić się w nowe uzależnienie, ponieważ mózg osób z SUD jest już przystosowany do poszukiwania nagrody chemicznej.

• Badania sugerują, że od 9% do 30% osób używających marihuany może rozwinąć zaburzenie używania konopi indyjskich (CUD).
• Dla osób z historią uzależnienia, utrzymywanie się „szarej strefy” definicji „trzeźwości” sprzyja racjonalizacji i może prowadzić do powrotu do pierwotnego, bardziej szkodliwego narkotyku.

Wpływ na Neurologiczną Regenerację

Uzależnienie zakłóca system nagrody w mózgu, głównie poprzez dopaminę. Używanie jakiejkolwiek substancji psychoaktywnej – w tym marihuany – nadal aktywuje te ścieżki neuronalne. Oznacza to, że:

1. Opóźnia się prawdziwe zdrowienie mózgu – mózg nie ma czasu na przywrócenie naturalnej regulacji dopaminy, co uniemożliwia odczuwanie przyjemności i satysfakcji ze zdrowych działań (np. pracy, relacji, ćwiczeń).
2. Unikanie Głębszej Pracy Terapeutycznej – Kontynuując używanie substancji, nawet „miękkich”, osoby unikają konfrontacji z pierwotnymi przyczynami uzależnienia, takimi jak trauma, lęk czy brak zdrowych mechanizmów radzenia sobie ze stresem.

Inne Zagrożenia Marihuany

Choć ryzyko śmiertelnego przedawkowania marihuany jest minimalne, jej używanie nie jest pozbawione poważnych konsekwencji:

• Wpływ Psychologiczny: Może prowadzić do lęku, paranoi, depresji, a w skrajnych przypadkach do reakcji psychotycznych (halucynacje, urojenia), szczególnie przy wysokich dawkach THC.
• Obniżenie Funkcji Poznawczych: Regularne używanie wiąże się z upośledzeniem pamięci, osłabieniem funkcji poznawczych i zaburzeniami koordynacji ruchowej.
• Wysoka Potencja THC: Nowoczesne produkty konopne mają znacznie wyższe stężenie THC (nawet powyżej 20% do 40%), co zwiększa ryzyko uzależnienia.
• Ryzyko Relapsu: Używanie marihuany lub alkoholu upośledza zdolność oceny i podejmowania decyzji, co w połączeniu z przebywaniem w środowisku, w którym używano twardszych narkotyków, drastycznie zwiększa prawdopodobieństwo pełnego nawrotu.

4. Dowody Naukowe: Badanie Efektu Zastąpienia

Badania naukowe dostarczyły wstępnych dowodów na tzw. efekt zastąpienia (substitution effect), który jest podstawą koncepcji „California Sober”.

Badanie Uniwersytetu Browna (Brown University):

• Pierwsze randomizowane, kontrolowane placebo badanie krzyżowe, które miało na celu sprawdzenie, czy używanie konopi indyjskich bezpośrednio wpływa na spożycie alkoholu u osób regularnie używających obu substancji.
• Badacze odkryli, że palenie marihuany z aktywnym THC (tetrahydrokannabinolem) znacząco zmniejszyło spożycie alkoholu w ciągu dwugodzinnej sesji w warunkach laboratoryjnych.
• Uczestnicy, którzy palili konopie z niższą dawką THC (3,1%), pili o około 19% mniej alkoholu w porównaniu do placebo. Przy wyższej dawce THC (7,2%) spożycie alkoholu spadło o około 27%.
• Marihuana zmniejszyła również natychmiastową potrzebę (pragnienie) spożycia alkoholu i opóźniła moment rozpoczęcia picia.

Ograniczenia i Ostrzeżenia: Prowadząca badanie, prof. Jane Metrik, podkreśliła, że wyniki te są wstępne i dotyczą krótkoterminowego efektu. Badacze stanowczo ostrzegają, że na podstawie tych danych nie można zalecać konopi jako narzędzia terapeutycznegozastępującego alkohol lub jako strategii redukcji szkód dla osób z zaburzeniem używania alkoholu (AUD). Potrzebne są dalsze badania, szczególnie dotyczące długoterminowych skutków i stosowania wyższej potencji konopi, dostępnych na rynku.

5. „California Sober” w Kontekście Rynku i Generacji Z

Trend „California Sober” jest również odzwierciedleniem szerszych zmian socjokulturowych i rynkowych, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń.

• Odejście od Alkoholu: Młodsze pokolenia (Gen Z) piją mniej alkoholu – nawet o 20% mniej niż Milenialsi. Coraz większy nacisk kładzie się na zdrowie i wellness.
• Preferencja dla Konopi: Badania wskazują, że 69% młodych dorosłych w wieku 18–24 lat woli konopie indyjskie od alkoholu. Używają THC bardziej intencjonalnie, jako część rutyny, np. do nauki, ćwiczeń czy radzenia sobie z lękiem społecznym.
• Rozwój Rynku Napojów Alternatywnych: Trend Cali Sober napędza gwałtowny wzrost rynku napojów bezalkoholowych i napojów infuzowanych konopiami indyjskimi. Konsumenci szukają alternatyw oferujących odprężenie lub euforię bez kaca. Napoje te często zawierają THC, CBD, a także adaptogeny (np. ashwagandha) i nootropiki (np. L-teanina, 5-HTP).

6. Wnioski i Zalecenia dla Zdrowienia

„California Sober” stanowi osobisty wybór, który odzwierciedla rosnącą potrzebę redukcji szkód związanych z alkoholem, lecz jako ścieżka powrotu do zdrowia po uzależnieniu, jest obarczony znacznym ryzykiem.

Dla osób z diagnozą zaburzenia używania substancji (SUD) lub historią poważnego uzależnienia, większość specjalistów zdecydowanie zaleca całkowitą abstynencję:

• Prawdziwa trzeźwość zapewnia jasne granice i jest uznawana za najbardziej niezawodną drogę do długotrwałego zdrowia.
• Modele oparte na abstynencji umożliwiają pełną regenerację neurologiczną i pozwalają na rozwinięcie autentycznych mechanizmów radzenia sobie ze stresem bez pomocy chemicznej. W tym kontekście stosuje się terapie oparte na dowodach, takie jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT), terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) i terapia EMDR.
• Wsparcie profesjonalne jest kluczowe, niezależnie od wybranej ścieżki. Konsultacja z lekarzem lub terapeutą uzależnień jest niezbędna do określenia najbezpieczniejszego podejścia, zwłaszcza w obliczu historii uzależnienia, współistniejących problemów psychicznych (dual diagnosis) lub ryzyka psychozy.

California Sober jest modelem, który rzadko zapewnia stabilność niezbędną do trwałego zdrowienia. Podkreśla się, że dla osób uzależnionych, jedynym skutecznym sposobem na uwolnienie się od cyklu uzależnienia jest pełna trzeźwość – wolność od wszystkich substancji zmieniających nastrój.

---

Metafora: Można myśleć o trzeźwości jak o budowaniu mostu nad przepaścią. Tradycyjna abstynencja buduje solidny, niepodważalny fundament, eliminując wszystkie potencjalne punkty awarii. Podejście „California Sober” jest jak budowanie tego mostu z „dozwolonymi” przerwami lub chwiejnymi deskami – może być szybsze lub wygodniejsze na początku, ale każda „dozwolona” przerwa w fundamencie niesie ryzyko zawalenia i powrotu do pierwotnego problemu.